Castratie en sterilisatie… Beide termen slaan op het onvruchtbaar maken via een chirurgische ingreep. In de volksmond (en vaak ook bij ons in de praktijk) wordt castratie gebruikt voor het onvruchtbaar maken van een mannelijk dier, terwijl sterilisatie gebruikt wordt voor een vrouwelijk dier. Toch is er een verschil tussen de begrippen en kunnen ze voor beide geslachten gebruikt worden.
Het verschil zit hem in de uitgevoerde ingreep: worden de voortplantingsorganen verwijderd of onderbroken?
Bij castratie worden de voortplantingsorganen namelijk verwijderd. Bij een mannelijk dier zijn dit de testikels, bij een vrouwelijk dier de eierstokken en eventueel de baarmoeder. Deze organen produceren hormonen die het gedrag beïnvloeden. Een poes zal na de operatie niet meer krols worden, en een teefje niet meer loops. Gecastreerde katers gaan minder zwerven of gevechten aangaan. Een gecastreerde reu zal de drang verliezen om op allerlei spullen te gaan ‘rijden’. Dit gebeurt allemaal omdat de dieren niet meer onderhevig zijn aan bepaalde hormonen die door de testikels of eierstokken geproduceerd worden. Aangezien deze orgaantjes verwijderd werden, zijn er geen spermacellen of eicellen meer aanwezig en zullen de dieren zich niet meer kunnen voortplanten.
Bij sterilisatie blijven de testikels of eierstokken echter in het lichaam. De ‘afvoerbuis’, namelijk de zaadleider bij het mannelijk dier en de eileider bij het vrouwelijk dier, wordt wel onderbroken. Dit kan door er met een draadje een knoopje in te leggen, of er kan een stukje tussenuit gehaald worden. Aangezien de testikels of eierstokken in het lichaam blijven, blijven ze hormonen produceren. De dieren zijn na deze ingreep dus nog steeds onderhevig aan de hormonen en het voortplantingsgedrag blijft bestaan. Poezen blijven krols worden, teefjes worden loops en de mannelijke dieren proberen een vrouwtje voor zich te winnen, met alle gevolgen van dien. In het geval er een paring zou plaatsvinden, zal deze echter onsuccesvol zijn aangezien er geen spermacellen of eicellen beschikbaar zijn. De dieren zijn dus ook onvruchtbaar. In theorie kan de onderbreking op een later tijdstip weer teniet gedaan worden waardoor de ‘afvoerbuis’ terug één geheel vormt en het dier in principe terug vruchtbaar kan worden. De delicate ingreep enerzijds, gevoelig weefsel en ontstekingsreacties anderzijds zorgen er echter voor dat dit niet altijd succesvol is. Bovendien wordt een dier zelden chirurgisch gesteriliseerd.
Er bestaan ook chemische producten die tijdelijk de hormoonproductie beïnvloeden waardoor een dier het typische voortplantingsgedrag niet meer vertoont en ze tijdelijk onvruchtbaar worden. Dit is het geval bij de zogenaamde chemische castratie die bestaat uit een implantaat of een injectie. Het kan best gezien worden als een tijdelijke oplossing (bijvoorbeeld wanneer uw hond op pension gaat of om de resultaten van een chirurgische castratie te voorspellen) want een langdurige behandeling kan nadelige effecten met zich meebrengen.
De hond
Het is te overwegen om uw reu te castreren wanneer hij hyperseksueel gedrag vertoont zoals ‘rijden’ op spullen of benen, of in huis plassen. Ook wanneer hij heel sterk reageert op loopse teefjes, die kan hij zelfs van op 2km afstand ruiken. Wanneer uw hond een of twee testikel(s) heeft die in de buik is (zijn) blijven zitten, is het ook aangeraden om deze te verwijderen. Het is echter niet aangewezen om te castreren wanneer u dominant of agressief gedrag wilt verminderen, bepaalde geslachtshormonen zouden namelijk dit gedrag de kop indrukken. Het is ook niet met zekerheid te zeggen dat het markerend urineren (overal een klein plasje) verdwijnt, dit kan namelijk een gewoonte geworden zijn.
Teefjes worden tweemaal per jaar loops. De loopsheid duurt gemiddeld 3 weken en de teef zal vooral in de tweede helft hiervan zelf op zoek gaan naar een reu (ze gaat lopen, vandaar “loops”). Het is een mythe dat teefjes eerst een nestje gehad moeten hebben, of eerst x-aantal keer loops geweest moeten zijn alvorens ze onvruchtbaar gemaakt kunnen worden. Castratie van een teefje neemt de kans weg op allerlei geslachtsgerelateerde tumoren (eierstokken, melkklieren). Ook verdwijnt de kans op baarmoederontsteking, schijndracht en dracht. Op lange termijn is dit ook gezonder dan hormonale loopsheidonderdrukking.
Omdat castratie op heel jonge leeftijd toch nadelige effecten kan hebben, kan u best met de dierenarts overleggen wanneer het juiste moment zou zijn voor uw dier te laten helpen.
De kat
Een kater wordt om verschillende redenen gecastreerd. De urine van intacte katers ruikt bijvoorbeeld sterk en ze sproeien rechtopstaand tegen meubels en muren. Ook zullen katers minder weglopen en vechten met andere katten. Bovendien verkleint hun territorium.
De poes wordt krols met het lengen van de dagen, vanaf het voorjaar dus. Deze vruchtbare periode loopt door tot diep in het najaar. In uitzonderlijke gevallen (bijvoorbeeld hele zachte winters, of binnenkatten) zijn de kattinnen het hele jaar door vruchtbaar. Krolsheid kan herkend worden aan het klagend miauwen, rollen, gestreeld willen worden en weglopen. Ook bij de kattin is het een mythe dat ze eerst een nestje gehad moet hebben of dat ze x-aantal keer krols geweest moet zijn.